حجاب حد فاصل و نقطه ی پیوند یک ارزش دینی – عمل عبادی و کنش اجتماعیست. شاید خاستگاه حجم نسبتا انبوه مناقشات پیرامون حجاب را باید همینجا جست… مقاله ای کوتاه در رابطه با فلسفه حجاب و الزام شرعی یا قانونی آن…
اول – انسان به ما هو انسان مشتاق شناخت خویشتن خویش است و در گام بعد تر شناساندن خود با هویتی که خود را بدان میشناسد به دیگران . چنانچه بپذیریم در روزگارانی که ما بالاجبار در آن زیست میکنیم بدن بخش مهمی از نمود هویت فرد محسوب میشود و عاملی نشانهای ست که در خلال آن رابطهی انسان با جهان بیرون به واقعیت بدل میشود و خود را در ظرف رفتارها و اداها و ژستها نشان میدهد و هویت انسانی در خلال این نشانههای معنادار توسط دیگر آدمیان خوانشپذیر میشود ؛ آنگاه برای پوشاندن و پنهان کردن آن ناگزیر از دلیل خواهیم بود.
با این وجود جالب توجه مینماید که درک مشترکی از لزوم پوشش با تقریب خوبی در نوع بشر همه گیر است. لکن باز هم جالب است که این درک مشترک در حجاب به مفهوم رایج و عرفی _ نه معنای لغوی_ آن حتی در جوامع مسلمان دیده نمیشود . حجاب حد فاصل و نقطه ی پیوند یک ارزش دینی – عمل عبادی و کنش اجتماعیست. شاید خاستگاه حجم نسبتا انبوه مناقشات پیرامون حجاب را باید همینجا جست. در همین دو سویگی. حجاب از یک سو در همان حدودی که به قول مشهور فقها آمده است _ با صرف نظر از بعضی آرای شاذ_ از مسلمات دین اسلام است و از سوی دیگر یک نظام نمادین نشانه شناختی است که به کنشگر در مواجهه با دیگر کنشگران معنا میبخشد.[pullquote]درک مشترکی از لزوم پوشش با تقریب خوبی در نوع بشر همه گیر است. لکن جالب است که این درک مشترک در حجاب حتی در جوامع مسلمان دیده نمیشود[/pullquote]
با تامل و توجه به بافت آیات قرآن که در آنان بحث حجاب میرود ، میتوان دریافت ضمن در نظر داشتن کارکرد حجاب در مقام یک نظام نمادین ، جوهره و ماهیت آن ناظر به پاسداری از اخلاق و طهارت قلب انسان است که با عنوان حیا از آن یاد می شود _ هر چند حجاب شرعی و حیا به ظن حقیر دو حقیقت هستند که البته وابستگی غیر قابل انکاری دارند لکن میزان و نوع وابستگی آنها چندان واضح و به سادگی اثبات پذیر نیست _ و اکثر روایات نقل شده در بحث پوشش و حجاب همچون : روایاتی که شأن نزول آیات حجاب را بیان میکنند ، روایاتی که زنان برهنه را اهل آتش معرفی میکنند، روایاتی که بلوغ جسمانی دختر را زمان وجوب حجاب میدانند، روایات تجویز نگاه به زنان به منظور ازدواج، روایات منع مردان از نگاه به زنان و .. مؤید ماهیت اخلاقی حجاب است.
***
دوم _ حکومت _ و یا دولت که این دو را در این نوشتار مسامحتا یکسان در نظر میگیریم _ به مفهوم مدرن آن یک سازمان سیاسی اجباری است که سعی در برقراری انحصار قدرت قانون گذاری برای خود در حیطه یک قلمرو مشخص دارد. دولت نهادی مبتنی بر یک قرارداد اجتماعی است و شری گریزناپذیر و محدودکننده ی آزادی بنا به ضرورتها . پشتوانه ی احکام حکومت به مفهوم مدرن آن قدرت قضایی دولت و کاملا الزامی بیرونی است، هر چند شهروندان ضرورت تبعیت از آن ها را برای نیل به نظم اجتماعی پذیرفته باشند. میتوان نتیجه گرفت رعایت قوانین دولت مدرن در حریم شخصی و درهرکجا که اعمال قدرت حاکمیت را راهی بدانجا نباشد و یا امکان گریز از مجازات فراهم باشد، از حیثیت لازم الاتباع بودن خود به زیر میافتد که انسان برای محدود کردن آزادی خویش _از آنجا که این محدودیت در تضاد با عقل است_ چاره ای از دلیل ندارد.[pullquote]حکومت و یا دولت به مفهوم مدرن آن یک سازمان سیاسی اجباری است که سعی در برقراری انحصار قدرت قانون گذاری برای خود در حیطه ی یک قلمرو مشخص دارد.[/pullquote]
نظام اسلامی برای خود رسالت یاری شهروندان را در نیل به سعادت اخروی قائل است. قوانین اسلام در هر موقعیت مکانی و زمانی و در خارج از حیطهی اعمال قدرت حکومت اسلامی نیز لازم الاتباع است و نقض احکام آن گناه و معصیت شمرده میشود. موضع نظام ، تربیت روح انسان است و در قبال تربیت این جهانی و آن جهانی انسان ها اعلام بیطرفی نمیکند . فلذا با حکومتهای دیگر در ماهیت متفاوت است. این ظن میرود که حکومتی که در ماهیت با دیگر حکومت ها متفاوت است، شاید در ساختارها و عملکرد ها هم به شکل بارزی متفاوت باشد. این تفاوت در ماهیت اگر تفاوت در ساختار قوانین و اجرای آنها را در پی نداشته باشد، شاید کمتر و دیرتر به اهدافش برسد. شاید هم اصلا هر روز به قدر هزار بار از اهدافش دورتر شود و نزدیکتر نشود و نرسد !
***
اینکه حجاب اسلامی با همان حدود شرعی مورد اجماع ، از خاستگاه الزام بخش که جایگاه ایمان دینی و طهارت قلبی است به صرف اجبار قانونی تنزل پیدا کند و نقض آن در عرض قوانین دیگر که به لحاظ ماهوی خاستگاه متفاوتی از حجاب دارند ، تعزیرات قانونی به دنبال داشته باشد ؛ ممکن است در تعارض با ذات و اهداف حجاب و حکومت اسلامی قرار بگیرد .که البته این صرفا یک فرض شاید نه چندان قوی است و به تحقیق ، محتاج مطالعات و بررسی های عمیق و گسترده ای است که از حوصله ی چنین یادداشت کوچکی و مطالعات بسیار اندک حقیر بیرون است.
[tabs][tab title=”منبع”]ماهنامه جیم[/tab] [/tabs]