از اول حجاب

آنچه مسلّم است این است که قبل از اسلام حجاب در جهان وجود داشته است و اسلام مبتکر آن نیست

اطلاع تاریخى ما آنگاه کامل است که‏ بتوانیم درباره همه مللى که قبل از اسلام بوده ‏اند اظهار نظر کنیم. قدر مسلم این است‏ که قبل از اسلام در میان بعضى ملل حجاب وجود داشته است. از جمله در ایران باستان و در میان قوم یهود و در هند حجاب وجود داشته و از آنچه در قانون اسلام آمده سخت‏ تر نیز بوده ‏است، اما در بعضی مناطق نیز حجاب وجود نداشته است مثل جامعه جاهلی اعراب که حجاب نداشته اند و به وسیله اسلام در عرب پیداشده است.[pullquote]در ایران باستان و در میان قوم یهود و در هند حجاب وجود داشته و از آنچه در قانون اسلام آمده سخت‏ تر نیز بوده ‏است[/pullquote]

ویل دورانت در صفحه ۳۰ جلد ۱۲ تاریخ تمدن (ترجمه فارسى) راجع به قوم ‏یهود و قانون تلمود مى ‏نویسد: «اگر زنى به نقض قانون یهود مى ‏پرداخت چنانکه مثلا بى ‏آنکه چیزى بر سر داشت ‏به میان مردم مى ‏رفت و یا در شارع عام نخ مى ‏رشت ‏یا با هر سنخى از مردان درد دل‏ مى ‏کرد یا صدایش آنقدر بلند بود که چون در خانه ‏اش تکلم مى ‏نمود همسایگانش‏ مى‏ توانستند سخنان او را بشنوند، در آن صورت مرد حق داشت‏ بدون پرداخت‏ مهریه او را طلاق دهد.»
بنابراین حجابى که در قوم یهود معمول بوده است از حجاب اسلامى بسى سخت‏تر و مشکل تر بوده است.

در جلد اول تاریخ تمدن صفحه ۵۵۲ راجع به ایرانیان قدیم مى ‏گوید:« پس از داریوش مقام زن مخصوصا در طبقه ثروتمندان تنزل پیدا کرد. زنان فقیر چون براى کار کردن ناچار از آمد و شد در میان مردم بودند آزادى خود را حفظ کردند ولى در مورد زنان دیگر گوشه نشینى زمان حیض که برایشان واجب بود رفته رفته امتداد پیدا کرد و سراسر زندگى اجتماعى ‏شان را فرا گرفت، … زنان طبقات بالاى اجتماع‏ جرات آن را نداشتند که جز در تخت روان روپوش‏دار از خانه بیرون بیایند … زنان شوهردار حق ‏نداشتند هیچ مردى را ولو پدر یا برادرشان باشد ببینند. در نقشه ای که از ایران‏ باستان بر جاى مانده هیچ صورت زن دیده نمى‏ شود و نامى از ایشان به نظر نمى ‏رسد…»[pullquote]در نقشه ای که از ایران‏ باستان بر جاى مانده هیچ صورت زن دیده نمى‏ شود و نامى از ایشان به نظر نمى ‏رسد[/pullquote] چنانکه ملاحظه مى ‏فرمایید حجاب سخت و شدیدى در ایران باستان حکم فرما بوده، حتى پدران و برادران نسبت‏ به زن شوهردار نامحرم شمرده مى‏ شده ‏اند.

در اسلام نیز با دستور صریح قرآن، حجاب برقرار شد: عایشه همواره زنان انصار را این چنین ستایش مى ‏کرد: «مرحبا به زنان انصار. همین که آیات سوره نور نازل شد یک نفر از آنان دیده نشد که مانند سابق بیرون بیابد. سر خود را با روسریهاى مشکى مى‏ پوشیدند. گویى کلاغ روى سرشان نشسته است.»[۱]

به هر حال گسترش حجاب قبل از اسلام به گونه ای بوده است که عده ای با شناخت اندک از اسلام و عدم توجه به دستور صریح حجاب در قرآن، حتی حجاب مسلمانان را تحت تاثیر ایرانیان و رومیان دانسته اند:[pullquote]عده ای با شناخت اندک از اسلام و عدم توجه به دستور صریح حجاب در قرآن، حتی حجاب مسلمانان را تحت تاثیر ایرانیان و رومیان دانسته اند[/pullquote]

«کنت گوبینو» در کتاب سه سال در ایران نیز معتقد است که حجاب شدید دوره ساسانى، در دوره اسلام در میان ایرانیان باقى ماند. او معتقد است که آنچه در ایران ساسانى بوده است تنها پوشیدگى زن نبوده است بلکه مخفى نگه داشتن زن بوده است. مدعى است که خودسرى موبدان و شاهزادگان آن دوره به قدرى بود که اگر کسى زن زیبایی در خانه داشت نمى‏ گذاشت کسى از وجودش آگاه گردد و حتى الامکان او را پنهان مى‏ کرد زیرا اگر معلوم مى ‏شد که چنین خانم زیبایی در خانه‏ اش هست دیگر مالک او و احیاناً مالک جان خودش هم نبود.

به هر حال آنچه مسلّم است این است که قبل از اسلام حجاب در جهان وجود داشته است و اسلام مبتکر آن نیست، اما اینکه حدود حجاب اسلامى با حجابى که در ملل باستانى بود یکى است یا نه، و دیگر اینکه علت و فلسفه‏اى که از نظر اسلام حجاب را لازم مى‏ سازد همان علت و فلسفه است که در جاهاى دیگر جهان منشأ پدید آمدن حجاب شده است یا نه، محتاج بحث است.

* برگرفته از مجموعه ‏آثار استاد شهیدمطهرى، ج‏۱۹، ص۳۸۶٫

[۱]. تفسیر کشاف ذیل آیه ۳۱ نور.

[tabs][tab title=”منبع”]وبلاگ حجاب ایرانی و اسلامی[/tab] [/tabs]